Program „Czyste Powietrze” odgrywa kluczową rolę w walce z zanieczyszczeniem powietrza i poprawie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych w Polsce. W ramach przygotowań do jego nowej odsłony na 2025 rok, Ministerstwo Klimatu i Środowiska, we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, rozpoczęło szerokie konsultacje społeczne. Spotkania z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych, samorządów, instytucji finansowych oraz branży budowlanej mają na celu wypracowanie lepszych rozwiązań, które usprawnią zasady przyznawania dotacji i wzmocnią ochronę beneficjentów. Jakie zmiany czekają program i co to oznacza dla tych, którzy liczą na dofinansowanie w przyszłym roku?
Dlaczego w 2025 r. Czyste Powietrze przejdzie kluczowe zmiany?
Nowe Kryteria Wsparcia - Czyste Powietrze 2025
Reforma Programu „Czyste Powietrze” na 2025 rok wprowadza szereg istotnych zmian, które mają na celu zwiększenie efektywności wsparcia dla osób ubiegających się o dotacje na termomodernizację i wymianę źródeł ciepła. Od 2025 roku, ustawodawcy rozważają wprowadzenie zmian, takich jak:
- Dodatkowe kryteria majątkowe – weryfikacja stanu posiadania wnioskodawcy, aby lepiej dopasować poziom wsparcia do realnych potrzeb finansowych.
- Ocena energetyczna budynku – uwzględnienie efektywności energetycznej budynku jako warunku uzyskania dofinansowania.
- Wiek wnioskodawcy i źródła dochodu – rozszerzenie kryteriów o wiek oraz rodzaj dochodów (np. zasiłki) w celu dokładniejszej identyfikacji osób w potrzebie.
- Minimalny okres własności nieruchomości – wprowadzenie wymogu posiadania nieruchomości przez określony czas, aby wyeliminować potencjalne nadużycia.
- Zaangażowanie ośrodków pomocy społecznej – włączenie GOPS i MOPS w proces przyznawania 100% dofinansowania dla osób najbardziej potrzebujących.
- Redefinicja beneficjenta programu – przemyślenie, kto może ubiegać się o środki, aby wsparcie trafiało do rzeczywistych odbiorców.
Obecne kryteria finansowe nie gwarantują jednak, że maksymalna wysokość dofinansowania, sięgająca nawet 100% kosztów netto inwestycji, trafia do najbardziej potrzebujących. Dochód można łatwo zaniżyć, dodając do gospodarstwa domowego osoby, które faktycznie tam nie mieszkają, na przykład dzieci żyjące w innym miejscu.
Prefinansowanie w Programie Czyste Powietrze w 2025 roku
- Włączenie banków do procesu finansowania – udział banków miałby zwiększyć kontrolę nad przepływem środków i bezpieczeństwem transakcji.
- Wzmocnienie zabezpieczeń umów – dopracowanie umów w taki sposób, aby chroniły interesy beneficjentów i ograniczały ryzyko nadużyć.
- Obowiązkowe ubezpieczenie dla wykonawców – wprowadzenie wymogu posiadania polisy przez firmy realizujące prace, co zwiększyłoby zaufanie do wykonawców.
- Wypłata prefinansowania na konto beneficjenta – przekazywanie środków bezpośrednio do beneficjenta, aby ten mógł kontrolować płatności wobec wykonawcy.
- Ograniczenie liczby pełnomocników – redukcja liczby osób uprawnionych do reprezentowania beneficjentów, aby zapobiegać nieprawidłowościom.
- Przyspieszenie wypłat dotacji przy zmianie zasad prefinansowania – ograniczenie lub rezygnacja z prefinansowania, aby uprościć ocenę wniosków i przyspieszyć realizację dotacji.
Rezygnacja z obecnej formy prefinansowania mogłaby ułatwić i przyspieszyć proces rozpatrywania wniosków, a także ograniczyć liczbę nadużyć w programie – podkreślali uczestnicy spotkań.
Czy audyt będzie nadal potrzebny?
Omówiono również kwestie standardów energetycznych dla budynków. W programie przewiduje się obecnie obniżenie zapotrzebowania na energię użytkową potrzebną do ogrzewania oraz wymóg wykonania audytu energetycznego w przypadku kompleksowej termomodernizacji lub instalacji pompy ciepła. Rozważano także konieczność oceny efektywności energetycznej budynku przed rozpoczęciem prac oraz uzyskanie określonego standardu energetycznego po ich zakończeniu. Zaproponowano, aby przy najwyższych poziomach dofinansowania termomodernizacja była obowiązkowa. Pojawiły się również sugestie, aby zastąpić audyty energetyczne świadectwami charakterystyki energetycznej budynków, które są bardziej uregulowane i podlegają większej kontroli. Uznano, że założenia programu powinny być zgodne z Długoterminową Strategią Renowacji Budynków.
Kwestia nieuczciwych wykonawców
Kwestia wykonawców w programie Czyste Powietrze budziła wiele uwag podczas konsultacji, szczególnie w kontekście zapewnienia jakości i rzetelności świadczonych usług. Proponowano uszczegółowienie wzorów umów, które wykonawcy musieliby stosować, a także wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia OC jako dodatkowej ochrony dla beneficjentów. Pojawiła się również idea stworzenia listy rekomendowanych wykonawców, którą mogłyby wspierać organizacje branżowe, odpowiedzialne za weryfikację rzetelności firm. Lista ta miałaby funkcjonować na poziomie lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim, a jej regularna aktualizacja oraz okresy przejściowe umożliwiłyby płynne dostosowanie wykonawców do nowych wymagań programu. Dodatkowo rozważano wprowadzenie szkoleń dla instalatorów, co mogłoby wpłynąć na podniesienie standardów pracy. Uczestnicy konsultacji zwrócili również uwagę na potrzebę wprowadzenia limitów kosztów jednostkowych, aby uniknąć zawyżania cen usług, co zwiększyłoby przejrzystość i uczciwość rozliczeń między beneficjentami a wykonawcami.
